Door: Rob Ramaker
Een eerste druk van Das Kapital, het archief van de Communistische Partij Nederland (CPN) en historische foto’s van gastarbeiders. Je kunt deze zaken, en nog veel meer, allemaal zien in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Het instituut, gevestigd in een voormalig cacaopakhuis in Amsterdam-Oost, beheert naast 50 kilometer plankruimte met archieven, periodieken en boeken ook verenigingsvaandels en foto’s. Journalisten en onderzoekers geïnteresseerd in sociale bewegingen kunnen hier informatie inwinnen.
Een groep VWN-leden mocht vrijdag 14 oktober een blik werpen in deze schatkamer. Hoofd collectieontwikkeling Marien van der Heijden leidde hen langs een schier eindeloze rij archiefkasten. In deze archiefbanden vind je bijvoorbeeld dichtbetikte vellen met toespraken van het CPN-congres (‘Waarde partijgenoten’). Van der Heijden vertelde ondertussen over de technische en juridische kant van het archiveren. Verplicht je raadplegers bijvoorbeeld handschoenen te dragen of niet?
Hoe beschermt het IISG haar onafhankelijke positie? En hoe weeg het instituut af wat te bewaren en wat niet?
Polariserende kwesties
Na de rondleiding schetsten directeur Leo Lucassen en senior-onderzoekers Ulbe Bosma en Karin Hofmeester welk onderzoek bij het IISG plaatsvindt. Lucassen roerde zich afgelopen jaren nadrukkelijk in de discussie over de Europese vluchtelingencrisis. Vooral uit onvrede over de ‘paniekerige en apocalyptische’ toon. Deze actualiteit schreeuwt volgens Lucassen om een (historisch) kader. Zo is het aantal migranten niet zonder precedent, zelfs in de recente geschiedenis. Ook komen niet opeens andere migranten (lees: moslims in plaats van christenen) dan voorheen. Een wetenschapper die zich mengt in zo’n polariserende kwestie moet kunnen incasseren. Lucassen krijgt regelmatig te horen dat hij ‘te activistisch’ is of ‘een fopprofessor’.
Bosma en Hofmeester vertelden over hun wereldomspannende blik op geschiedenis. Zo onderzoekt Bosma geschiedenis en globale duurzaamheid. Wanneer zorgt de winning van grondstoffen voor sociale en ecologische schade, en wanneer gebeurt dit juist op een inclusieve manier? Hofmeester bestudeert de eerste echte globale commodity: diamanten. Zij vertelde over de historische trends in diamantwinning en –handel.
Het globale is echter ook altijd lokaal. Zo beheert het IISG het archief van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond (ANDB), een Nederlands uitvloeisel van de wereldwijde diamanthandel. Hofmeester illustreerde vervolgens hoe boeiend zo’n stapel oude documenten kan zijn. Zelfs als het om iets prozaïsch gaat als een ledenadministratie van een vakbond. Aan de hand van gegevens over betalingen, adreswijzigingen en uitkeringen trekt het dynamische leven van de diamantslijpers aan je voorbij.
