Dit is een verslag van de Workshop ‘Hoe schrijf je over complex onderzoek’. De workshop werd op 26 februari 2021 gehouden door Toon Verlinden voor VWN-leden. Moderator van de dag was VWN-lid Lucas Keijning. Zie ook deze Powerpointpresentatie: Onderzoek ontwarren – Toon Verlinden.

Tekst: Jan Taco te Gussinklo

Wat blijkt: onderzoekers gaan in zo’n 20-30% van de gevallen niet in op een verzoek van een journalist. Er is een soort wantrouwen. Als journalist aangeven dat je kunt helpen om het verhaal naar de buitenwereld te brengen. Toon Verlinden is Belgisch Ingenieur Biochemie en in de journalistiek en wetenschapscommunicatie gaan werken. Hij schrijft boeken, zoals momenteel een boek over water in België.

Voor je naar de onderzoeker wilt gaan, dien je na te gaan wat voor vraag je wilt stellen. Probeer het onderzoek te ontwarren. Vraag je dit af: is de doelgroep opgebouwd uit experts, geïnteresseerden of een algemeen publiek. Daarbij de vraag: wat weten ze al, waar geven ze om en welk jargon te gebruiken. Probeer aansluiting te vinden met iets dat mensen al kennen. Wat het jargon betreft heb je een tweedeling. Namelijk moeilijke woorden die je zou moeten vertalen of niet gebruiken. Maar belangrijker is verborgen jargon, zoals de term secundaire preventie. Dat moet je echt uitleggen. Onderzoekers gaan vaak diep graven en wil je dat? Laat je niet naar beneden trekken.Je bent zelf de beste graadmeter of het nog wel over komt. Het verlies aan nuance is dan eigenlijk niet zo erg. 

De journalist krijgt vaak eerst de minst relevante dingen te horen, terwijl deze eigenlijk naar de hoofdzaken, de hoofdboodschap, wil. Je kunt aan wetenschappers ook voorleggen: Wat wil je dat ik onthoud? Wat moet er in het artikel staan? Begrippen als flagging: wat is belangrijkste, bridging: terug naar het onderwerp en tenslotte repeat: herhalen. Probeer voor jezelf een pitch te maken van vijf elementen namelijk de aspecten: aandacht, probleem, oplossing, relevantie en afsluiting De pitch gebruik je voor jezelf als houvast.

Stel: een industrie wil af van gekleurd afvalwater via een nieuwe techniek.Voor de gemiddelde lezer is het feit dat rivieren een stuk schoner worden wellicht aansprekend. Voor de vakman is het dat deze wijze van schoonmaak sneller en goedkoper is dan de huidige oplossing. Drie elementen zijn enorm handig om structuur te brengen, namelijk de termen maar, daarom en zodat. Deze vormen tevens de basis van storytelling. Te snel naar een oplossing gaan of meteen de oplossing aandragen, is een geijkte aanpak van wetenschappers. Maar de journalist wil het probleem detecteren. De drieslag probleem, oplossing en relevantie. Dankzij zo’n pitch kun je verder bouwen. Als voorbeeld microplastics en darmkanker. Maar ook: radioastronomie. Hoe maak je dat aansprekend? Een foto van een bewolkte, nachtelijke hemel. Maar wel 8000 meteorieten dagelijks! En die moeten wel handmatig worden geregistreerd! Een uitdaging. Zo krijg je het publiek mee.

De wetenschapper kun je zeker vragen om mee te denken. Vragen als: Wist je dat? Heb je ooit? Zou het niet geweldig zijn als? Een interessant feit of getal is handig! Het verhaal van ‘de rotte appel in de mand’ is te actualiseren door: vandaag de dag gaat een derde van de hoeveelheid voedsel in opslagloodsen verloren. Maar ook: Wat zou de invulling zijn van de laatste dag van je leven? Mooi als je weer kunt eindigen met de hoofdboodschap. Zorg voor een goed einde en een aandachtstrekker.

Ondertussen ontstaat er via de chat een levendige discussie. Na een korte pauze toont Toon Verlinden een voorbeeld van abstracte kunst. Daarin menen cursisten verschillende dingen te zien. Toon wijst vergelijkenderwijs op (risico) gebruik van abstracte woorden. Mensen gaan dat zelf invullen. En dat leidt tot grote vergissingen. Een voorbeeld van een klimaatdiscussie. Verderop in het artikel blijkt het echter te gaan over de ondergang van het Romeinse rijk! Iets laten zien (de term 3D wordt gebruikt) is ook uiterst nuttig. Zoals een ketting met kralen van verschillende grootte. Kralen die elk een stadium van borstkanker weergeven zoals dat kan worden ontdekt. De kleinste bij herhaald mammografisch onderzoek en de grootste bij palpatie door de patiënt zelf. Dat wijst op het belang van vroege screening. Of hoe een spreker een zak van 20 kg rijst op het podium zet om vervolgens over het onderwerp rijst te gaan praten. 

Denk aan de meerwaarde van beeldend schrijven. Ga op zoek naar de Wauw factor. Met één en dezelfde basistekst, kan zowel een droog als een aansprekend verhaal worden opgeschreven. Bier uit afvalwater! Maar ook een voorbeeld van kinderen die minder buiten spelen dan gevangenen (in de UK). JERI staat voor just- enough-relevant-information. Schrijven is schrappen. Bouw het verhaal op.

Hoe krijg ik het in de media? Denk aan Nieuwswaarde. Een rijtje als: omvang, gevolgen, beroemdheid, lokaal, dringend en human interest langsgaan. Een artikel van Toon over waterdammen bleek pas interessant toen er concreet ergens een damdoorbraak was. Hoe moet het met fundamenteel onderzoek? Die vraag pareert Toon door aan te raden te zoeken naar een gat in de kennis. Waar gaat dit onderzoek inzicht in brengen? Zo krijg je nieuwswaarde. Denk aan je pitch. Wat betreft het thema klimaat waren eerst beroemdheden nodig, maar nu zijn allerlei andere nieuwswaarden belangrijker geworden. Zie fundamenteel onderzoek als het basiskamp aan de voet van de Himalaya. Een uitgangspunt waarvan je uitgaat. Ik heb genoten van deze workshop en nadien twee boeken besteld! toon@thefloorisyours.be

Extra links naar 

Korting op boeken

Toon Verlinden schreef samen met Hans van de Water twee boeken. Je kunt ze met korting bestellen. 

  • The floor is yours: leren presenteren van brainstorm tot applaus
    Geef jij regelmatig presentaties voor een groot of klein publiek? Zou je eindelijk eens een presentatie willen geven waarbij niet alleen niemand in slaap valt, maar die nog resultaat, aandacht of sponsoring oplevert ook? In ‘The floor is yours: leren presenteren van brainstorm tot applaus’ geven we hapklare tips om te scoren met je presentatie. Weinig tijd? Een saai en complex thema? Last van stress? Te introvert? We geven je voor elk probleem een goede oplossing. En omdat slechte presentaties zo herkenbaar zijn, tonen we ook hoe je het zeker niet moet doen.
    Bestellen kan hier. Gebruik de kortingscode FLOORNL voor 10% korting en gratis verzending.
  • Hoe presenteer je online? Praktisch. Zonder gedoe.
    Een videomeeting op het werk, een digitaal congres of een online les? Een pandemie waardoor je je thesis of doctoraat voor de webcam verdedigt? Er zijn veel redenen waarom je online moet presenteren. Maar hoe pak je dat het best aan? Hoe trek je de aandacht van je publiek en vermijd je dat ze afhaken? Want voordat je het weet bekijken ze hun mails of doen ze tijdens je praatje de afwas. In dit boek leer je hoe je een online presentatie structureert, hoe je zorgt voor interactie met je publiek en hoe je een sterke indruk maakt voor de camera. Met herkenbare voorbeelden en praktische tips. Zonder gedoe.
    Bestellen kan hier. Gebruik de kortingscode PRESENTONLINE voor gratis verzending.