De VWN en open access
De VWN zet zich in voor open access. Afgelopen maandag vergaderden we met enkele andere partijen.
Tekst:Jona Lendering
(foto: Dusty J, via Flickr)
Dinsdagmorgen 17 juni, 2025
Met de mail ontvang ik een link naar een pas verschenen artikel in gerenommeerd wetenschappelijk tijdschrift A. Er staat een opmerkelijke claim in, die voortvloeit uit een eerdere claim in tijdschrift B. Daarover is echter nogal wat ophef en specialisten denken al te weten dat tijdschrift B het betreffende artikel niet zal publiceren. Waarmee het artikel in tijdschrift A in een klap overbodig is.
Plat gezegd: de peer review is kak. En dat is een probleem. Wie wetenschappelijke inzichten aan het grote publiek wil uitleggen, moet er immers op kunnen vertrouwen dat het onderzoek goed in elkaar zit. Wetenschapsjournalisten en voorlichters moeten de peer review niet hoeven herhalen.
Behalve dat dat inmiddels wel moet. We kunnen er niet meer mee volstaan na te vertellen wat er stond in het persbericht, dat natuurlijk zelf al een soort navertelling is. Dat is schijnjournalistiek. Daarom vragen we, bij wijze van eigen peer review, de opinie van een onderzoeker die niet bij het onderzoek is betrokken. Daarom heeft de VWN een rode-lichten-serie. Daarom willen we geboden informatie zo goed mogelijk zelf verifiëren. En daarom hebben we open access nodig. Anders verworden we immers tot doorgeefluiken van de academische publiciteitsbureaus.
Maandagmiddag 16 juni, 2025
Een paar vertegenwoordigers van de VWN, Kennislink en NEWS praten in Den Haag met mensen van de Koninklijke Bibliotheek over een project dat WijsNL heet, een platform voor iedereen die inzage moet hebben in wetenschappelijke artikelen. De KB heeft al gesprekken gehad met mensen uit het onderwijs, de zorg, het bedrijfsleven, citizen science-projecten, hobbyisten en patiëntenverenigingen. De VWN heeft er via NEWS contact mee gelegd.
Het wordt een gezellige discussie, waarin wij uitleggen waarom wij niet langer kunnen volstaan met een persbericht en een ons toegestuurde PDF. We moeten dieper kunnen graven. Niet dat alles altijd verkeerd gaat. Er zijn vakgebieden waarin de voorlichting piekfijn is geregeld. Maar er zijn ook sectoren waar de universitaire persberichten zo niet misleidend dan toch prematuur zijn. We vertellen dat ieder van ons wel een netwerk van specialisten heeft om bij twijfel even te informeren.
Zo'n netwerk is echter onvoldoende. Iedereen heeft weleens onder te hoge tijdsdruk iets moeten schrijven, ieder van ons is weleens nat gegaan. Los daarvan: er bestaat een heuse papiermolen voor wetenschappelijk ogende pulp, waardoor het steeds lastiger wordt relevante literatuur te vinden. Er zou al een wereld zijn gewonnen als althans de abstracts vanaf elke werkplek zijn te raadplegen.
De bijeenkomst is verkennend. Wij zullen op deze maandagmiddag in Den Haag de wereld niet redden. Hoeveel kunnen een paar vertegenwoordigers van de VWN, Kennislink, NEWS en de KB nou bereiken? Maar om er een cliché tegenaan te gooien: zeg nooit nooit. Wellicht is dit een begin en kan de KB de wetenschapsvoorlichting helpen verbeteren.
Woensdag 29 oktober, 2025
Er zijn verkiezingen. En op dit moment, terwijl u dit leest, zijn mensen in Den Haag bezig met het schrijven van verkiezingsprogramma’s. De paragrafen over Onderwijs, Cultuur & Wetenschap dreigen ook dit keer weer te bestaan uit een opsomming van gemeenplaatsen. Zeg wat je wil van de Nederlandse politiek, maar tradities houdt men in ere.
De auteurs van de diverse verkiezingsprogramma’s staan op dit moment echter meer dan anders open voor suggesties. Dus: als u lid bent van een politieke partij (en ook als u geen lid bent), schrijf dan eens naar een partijbureau en vraag of uw partij zich sterk wil maken voor open access. Leg uit waarom u het nodig heeft. Voeg er gerust iets aan toe over het terugdraaien van de bizarre bezuinigingen van het afgelopen jaar, over Bildung, over het belang van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap voor het functioneren van een open samenleving of over een ander thema – maar noem open access. Een overzicht van de partijen vindt u hier.