Nieuws
VWN op bezoek bij de Raad van State - excursieverslag
Op 30 november waren we met een flinke delegatie van de VWN op bezoek bij de Raad van State in Den Haag, de hoogste algemene bestuursrechter in ons land, en een onafhankelijk adviseur van de regering. Een op het eerste gezicht niet zo’n gebruikelijke bestemming voor een bezoek van wetenschapsjournalisten en -communicatoren. De centrale vraag was: hoe gaan de bestuursrechters om met wetenschappelijke inzichten bij geschillen rond bijvoorbeeld stikstof- en natuurvergunningen en allerlei andere omgevings- en milieuzaken?
Tekst: Marieke Baan
Rosa Uylenburg, staatsraad en voorzitter van de Omgevingskamer van de Afdeling bestuursrechtspraak, en Sascha Dalen Gilhuijs, directeur van de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening (STAB), hielden inleidingen over de werkwijze en aanpak bij dit soort kwesties. Hoe gaat de rechter om met rapporten van deskundigen? Wanneer vraagt de bestuursrechter bijvoorbeeld om onafhankelijk advies van een deskundige van de STAB? Wat is hun precieze rol?
Voor wetenschapsjournalisten die niet in het recht zijn gespecialiseerd was het een zeer interessant inkijkje. Het bestuursrecht gaat over geschillen waarbij altijd een overheid een partij is, dus bijvoorbeeld tussen burgers en de overheid, of tussen overheden onderling. Wat vaak terugkwam waren de beperkingen die de rechters hebben: ze moeten de voorgelegde juridische vraag beantwoorden en zich daarbij houden aan wat partijen in een zaak hebben aangebracht. Rosa Uylenburg stipte een belangrijk verschil aan tussen een wetenschapper en een rechter: een rechter moet in een zaak een knoop doorhakken op basis van de informatie die is ingebracht. En kan dus niet zoals de wetenschap zeggen: we weten het nog niet, we doen meer onderzoek.
In veel zaken in het omgevingsrecht moet de rechter de waarde wegen van de deskundigenrapporten die de partijen inbrengen. In de praktijk blijkt op zitting vaak dat deskundigen niet zoveel van mening verschillen. In de roemruchte zaak over het CO2-opslagproject Porthos, vertelde staatsraad Rosa dat de ecologen van beide kanten het eigenlijk over 95% eens waren. Het was een voorbeeld van een zaak waarbij de rechter moet oordelen of het project een ‘signifcante impact’ heeft op een nabijgelegen natuurgebied. De rechter gaat dus niet over de vraag of CO2-opslag een goed idee is, dat is aan de politiek.
Als de bestuursrechters het nodig achten, kunnen ze een beroep doen op de onafhankelijke adviseurs van STAB, die als enige taak hebben de bestuursrechter van advies te voorzien. Zij doen over het algemeen geen eigen wetenschappelijk onderzoek, maar toetsen inhoudelijke vragen die de bestuursrechter heeft. Ook zij zijn daarbij gebonden aan de vraag die de rechter aan ze heeft gesteld, ze mogen alleen daarbinnen adviseren om te voorkomen dat het voor een van de partijen oneerlijk uitpakt. Soms schakelt de rechter de adviseurs van STAB ook in om aan ongelijkheidscompensatie te doen, bijvoorbeeld in een geschil tussen de overheid en een individu dat niet de middelen heeft om deskundigen in te huren.
Tijdens en na afloop van de praatjes was er volop gelegenheid tot het stellen van vragen. Ook een van de persvoorlichters kwam aan het woord en deed een boekje open over de mediarelaties van de RvS. Zo versturen zij nooit persberichten onder embargo. Waarom niet? Heel eenvoudig: je kunt niet journalisten eerder informatie geven over een zaak dan de partijen in zo’n zaak zelf. Drie vaste journalisten, die voornamelijk werken voor regionale en lokale media, lopen bij de RvS rond. Zij volgen bijna dagelijks zittingen. Alleen bij grote, spraakmakende zaken zijn ook de landelijke media aanwezig.
Ook de historie kwam aan bod. De Raad van State is een van de oudste instituten van ons land (1531). De Raad is gehuisvest in en rond Paleis Kneuterdijk in Den Haag, dat een rijke geschiedenis kent. Met een rondleiding door het prachtige gebouw onder leiding van Hoofd Communicatie (en VWN-lid) Michel van Baal, sloten we dit interessante bezoek af.
Foto's: Marieke Baan en Carolien Nout