Nieuws
VWN-publicatieprijs 2021 voor Maartje Bakker
Wetenschapsjournalist Maartje Bakker ontvangt de VWN-publicatieprijs en de bijbehorende Gouden Beitel voor de beste wetenschapsjournalistieke productie van 2021. Zij krijgt de prijs voor haar artikel ‘Hoe Chips en Dip stierven voor een vaccin’, dat op 10 juli 2021 in de Volkskrant verscheen. Eerder al won Bakker met dit artikel zilver in de Kavli Science Journalism Awards-competitie van de American Association for the Advancement of Science (AAS).
Bakker is wetenschapsredacteur bij de Volkskrant. De VWN is de beroepsvereniging voor professionals op het gebied van wetenschapsjournalistiek en –communicatie, met bijzondere aandacht voor onafhankelijke wetenschapsjournalistiek.
De VWN zal Bakker met dit artikel voordragen voor de titel European Science Writer of the Year.
Chips en Dip
In haar prijswinnende verhaal beschrijft Bakker op indrukwekkende en ontroerende wijze de laatste 178 dagen van twee proefdieren - resusaap Chips en haar dochter Dip -, die verblijven in apenonderzoekscentrum BPRC in Rijswijk. Twee proefdieren die begin 2021 geselecteerd worden om een nieuw coronavaccin te testen. We zien de toewijding van de dierverzorgers, die erop gebrand zijn om het de apen zo aangenaam mogelijk te maken, en die tegelijkertijd trots zijn op hun bijdrage aan de strijd tegen de pandemie. En we volgen samen met Bakker de apen - twee dieren, die pijnlijk veel op ons lijken - tijdens hun vaccinatie met het mogelijke vaccin, hun besmetting met corona, hun onvermijdelijke dood, hun sectie en tot slot het onderzoek van hun longweefsel.
Met kennis van zaken en oog voor detail confronteert Bakker de lezer impliciet en expliciet met een serie dilemma's. Kan de maatschappij goed functioneren zonder op proefdieren geteste vaccins? Hoeveel apenlevens mag je opofferen voor een mogelijk vaccin? En moet de Nederlandse politiek proefdieronderzoek verbieden, als dat er alleen maar toe leidt dat dezelfde proeven alsnog in het buitenland worden gedaan - onder slechtere omstandigheden?
Door genuanceerd en betrokken verschillende aspecten van het dieronderzoek te beschrijven, levert Bakker volgens de jury een waardevolle bijdrage aan de maatschappelijke discussie over dit urgente thema. Zonder te oordelen wijst ze ons op onze verantwoordelijkheid: als we als maatschappij kiezen voor proefdieren, dan moeten we de realiteit van dit type onderzoek onder ogen zien.
Als lezer blijf je verdrietig, maar wijzer achter.
Proefpersoon NL002-0060
De tweede prijs gaat naar Martin Enserink, international news editor bij Science, voor het artikel ‘I’m subject NL002-0060 and dropping out of my COVID-vaccine trial’, verschenen in Science op 24 mei 2021 (https://www.science.org/content/article/i-m-subject-nl002-0060-and-i-m-dropping-out-my-covid-19-vaccine-trial). Enserink had zich aangemeld als proefpersoon voor een onderzoek naar de effectiviteit van een kandidaatvaccin tegen corona: CVnCoV. In dit artikel beschrijft hij van binnen uit, hoe een dergelijk onderzoek is opgezet en verloopt, wat deelname voor hem als proefpersoon betekende en voor welke vragen hij, hoe goed geïnformeerd ook, kwam te staan. Mag je je eigen belang laten prevaleren boven het wetenschappelijke belang? Kun je stoppen met je deelname aan een experiment, ook als het risico bestaat dat de onderzoeksresultaten dan minder betrouwbaar zijn?
Enserink analyseert zijn eigen afwegingen en bevraagt diverse deskundigen, waaronder twee virologen die zelf proefpersoon bij ander covid19-vaccinonderzoek waren geweest. Hij overlegt ook met het onderzoeksteam. Tenslotte trekt hij zijn conclusies. Het mooi opgeschreven persoonlijke verhaal geeft volgens de jury een authentieke inkijk in de ethische dilemma’s waarmee je als proefpersoon te maken kunt krijgen. Een belangrijk onderwerp, dat, net als het winnende artikel over apen als proefdieren, ons meeneemt achter de coulissen van medisch-wetenschappelijk onderzoek en ons laat zien waar ethische grenzen liggen.
Topsport
Een eervolle vermelding gaat naar free-lance sport-science journalist Jurgen van Teeffelen voor zijn bijdrage, als redacteur en medepresentator, aan vier afleveringen van de programmaserie Sportlab Sedoc (https://www.avrotros.nl/sportlabsedoc/sportlabsedoc), die in de aanloop naar de olympische spelen van 2021 uitgezonden werd door AVROTROS.
In elke aflevering van deze reeks staat een topsporter centraal, namelijk de atleet Daphne Schippers, de windsurfer Kiran Badloe, de paralympiër Jetze Plat en de wielrenner Annemiek van Vleuten. We zien hoeveel baat de topsporters hebben bij ontwikkelingen binnen de bewegingswetenschappen, materiaalkunde, fysiologie en aerodynamica. De jury vindt het knap en waardevol hoe Van Teeffelen via Sportlab Sedoc de wetenschappelijke methoden en benadering toegankelijk maakt voor een groot en divers publiek. Hij is zelf ook regelmatig in beeld om uitleg en meer informatie te geven. Zo toont hij de meerwaarde van een wetenschapsredacteur bij een televisieprogramma duidelijk aan.