Hoogtijdagen voor de polarisatie: hoe ga je ermee om?
Op donderdag 13 maart verzorgde de activiteitencommissie van VWN een workshop over omgaan met polarisatie in de wetenschapsjournalistiek, op de campus van de universiteit Wageningen. Daar vertelden Wageningse experts hoe zij leerden handelen vanuit het polarisatie denkkader en hoe je dit zelf kunt gebruiken. Volkskrantjournalist Maarten Keulemans vulde aan met zijn ervaring hierin. VWN-lid Ilse Bos-Naus schreef er dit verslag over.
De werkelijkheid draait niet om feiten, maar om de sociale constructie. Op donderdag 13 maart kwam een grote groep VWN´ers samen op de Wageningse campus om het hoofd te breken over hoe om te gaan met deze polarisatiedynamiek. Polarisatie is een niet te voorkomen, altijd aanwezig ´gegeven´, waar elke wetenschapsjournalist wel een keer tegenaan loopt in zijn of haar verhalen. Inge Wallage, hoofd communicatie aan de WUR, en Simone Ritzer, dialoogexpert aan de WUR, hebben daar inmiddels veel ervaring mee opgedaan op actuele thema´s waar de universiteit in opereert. Met behulp van Bart Brandsma, eigenaar van het ´Denkkader polarisatie´, zijn WUR-thema´s als klimaat, natuur en landbouw, dierenwelzijn en duurzaamheid onderworpen aan zijn denkkader. Dit keer mochten de aanwezige VWN´ers gaan worstelen met dit denkkader. Na een voorstelrondje volgens de ´popcorn-methode´, werd de terechte vraag gesteld wat polarisatie precies is. De term wordt te pas en te onpas gebruikt door de media, maar is in de basis een ´neutrale term´, aldus Inge. Het is een gedachteconstructie, heeft brandstof nodig, en gaat gepaard met onderbuikgevoelens. Alledrie de elementen zijn tegelijk aanwezig, anders is er geen sprake van polarisatie. Het is geen conflict, waar probleemeigenaren een rol spelen, maar een conflict kan wel een aanleiding zijn (zoals 9/11 of de terugkeer van de wolf in Nederland).
Het midden bereiken
In het tweede deel van de workshop werd alles wat concreter, door de uitleg van alle rollen binnen de polarisatiediscussie. Pushers zijn de grote idealisten, spreken graag uit wat ze ergens van vinden, en hebben een duidelijke achterban: de joiners. Denk bij pushers aan Mandela, Aletta Jacobs, Elon Musk etc. Bruggenbouwers brengen graag de pushers bij elkaar om tot een oplossing te komen, zoals Johan Remkes deed in de stikstofdiscussie van 2022. Joiners raken overtuigd van de gedachteconstructie van de pusher. Het grote midden daaronder is niet zozeer van één kamp overtuigd, dus nog beïnvloedbaar.
Als journalist is het de uitdaging om de middengroep juist aan het woord te laten, om te voorkomen dat je eigen producties te polariserend worden. Iemand die daar ervaring mee heeft, is Maarten Keulemans van de Volkskrant. Maarten ziet het belang van het aan het woord laten van alle rollen en om elke rol afzonderlijk kritisch te bevragen. Zo wil hij ook een klimaatactivist betrekken bij een stuk over klimaatverandering, of een ´coronacriticus´ bij een artikel over het coronavirus. Op social media, met name X, gaat Maarten intensief in gesprek met het publiek en deelt in een presentatie zijn geleerde lessen. Hij is wat milder geworden richting de ´andersdenkenden´, laat hij zien met meerdere voorbeelden. Meer oog hebben voor de terechte zorgen die burgers hebben, zou een deel van de oplossing kunnen zijn in de polarisatiediscussies. En je hoeft het dan nog niet met elkaar eens te zijn: ´agree to disagree´ is ook een manier om ermee om te gaan.
Gamechangers
Tot slot, na een korte pauze, werd er in groepjes bediscussieerd en onderling tips uitgewisseld over hoe polarisatie in je eigen verhalen te voorkomen. De uitsmijter van de dag is dat het gaat om ´gamechangers´, journalisten die de leider van het midden innemen. Een ´niet-wetende houding´ zou de beste oplossing zijn om dialoog toe te passen en door rekening te houden met de vorm, doelgroep en taalniveau.
Foto’s: Ilse Bos-Naus
